Gmina Sławno


HomeDla TurystyMiasta i gminyGmina Sławno

Kościół w Boleszewie

Gmina Sławno

Informacje ogólne (położenie, obszar)

Gmina Sławno leży na Pomorzu Środkowym, we wschodniej części województwa zachodniopomorskiego w powiecie sławieńskim. Sąsiaduje z gminami woj. zachodniopomorskiego (od północy – gmina Postomino, od północnego-zachodu – gmina Darłowo, a od południowego-zachodu – gmina Malechowo) oraz pomorskiego, wchodzącymi w skład powiatu słupskiego (od południowego-wschodu – gmina i miasto Kępice oraz gmina Kobylnica). Miasto Sławno leżące w centrum gminy wiejskiej Sławno jest ośrodkiem, w którym swą siedzibę ma Urząd Gminy.

Gmina Sławno zajmuje obszar 28.439 ha, wewnątrz którego położone jest miasto Sławno. Na dzień 31 grudnia 2013 r. w 31 miejscowościach gminy mieszkało 9.019 osób.

Przez obszar gminy przebiegają ważne szlaki komunikacyjne i tranzytowe z o znaczeniu krajowym jak i międzynarodowym: linia kolejowa Szczecin – Gdańsk oraz droga krajowa nr 6. Specyficzne położenie sprawia, że gmina Sławno jest rejonem bezpośredniego ciążenia ok. 14 tys. ośrodka miejskiego.

Gmina Sławno ma charakter głównie rolniczy i ponad połowę jej obszaru stanowią użytki rolne, z drugiej strony to zielone płuca Polski, gdyż prawie 41,5% jej powierzchni to tereny leśne. Dominują tu lasy sosnowe, bukowe, świerkowe oraz mieszane z sosną, brzozą, świerkiem, bukiem, dębem i olszą. Rolnictwu i gospodarce leśnej towarzyszy rozwój drobnego przetwórstwa i usług: rzemieślniczych, turystycznych oraz handlu.

 

Walory przyrodnicze

Tereny gminy są niezwykle atrakcyjne przyrodniczo. Zróżnicowany krajobraz świadczy o polodowcowym oraz rzecznym charakterze terenu. Dzięki dużej powierzchni lasów powietrze jest tu wyjątkowo czyste.

Polodowcowy krajobraz jest najatrakcyjniejszy w jej południowej części. Równinę Sławieńską przecina kilka szerokich i podmokłych dolin m.in.: Wieprzy, Grabowej, Moszczeniczki, Reknicy.

Ze względu na niewielką odległość od Bałtyku w części północnej gminy Sławno odczuwalny jest wpływ klimatu morskiego, zaś w jej południowej części dominuje klimat kontynentalny.

Główną rzeką przepływającą przez teren gminy jest Wieprza. Na południowozachodnim skraju gminy, na krótkim odcinku pojawia się też Grabowa. Najważniejszymi dopływami prawobrzeżnymi, uchodzącymi do Wieprzy na terenie gminy są: Ściegnica, i Wrześniczka, a lewobrzeżnymi: Reknica i Moszczenica.

Rzeka Wieprza to jedna z piękniejszych rzek Pomorza uchodząca do Bałtyku w Darłowie, która bierze swój początek z jeziora Kołoleż koło Głodowa w gm. Miastko. Licząca 140,3 km długości rzeka przepływa przez teren gminy Sławno. Przecina tu liczne kompleksy leśne, a jej górny odcinek do Pomiłowa zaliczany jest do najurokliwszych. Stanowi urozmaicony i niezwykle malowniczy szlak kajakowy dzięki licznym meandrom i zakolom. W Wieprzy występują tarliska szlachetnych ryb: łososia, strzebli i lipienia, a dzięki wstępującym tu leszczom, trociom, pstrągom czy sandaczom jest rajem dla wędkarzy.

Część doliny rzeki Wieprzy oraz duża część jej zlewni objęta jest systemem Natura 2000. „Dolina Wieprzy i Studnicy” charakteryzuje się małymi przekształceniami antropogenicznymi i dużymi połaciami mokradeł oraz torfowisk a także dużą lesistością.. Ze znanych gatunków zwierząt możemy tu spotkać wydrę, kunę leśną czy tchórza.

Największym zbiornikiem wodnym na terenie gminy jest Jezioro Łętowskie (402,5 ha pow. i do 19 m głębokości) położone terenie 7-hektarowego obszaru chronionego krajobrazu „Jezioro Łętowskie oraz okolice Kępic”. Trudno dostępne brzegi jeziora otoczone terenami bagiennymi i podmokłymi łąkami stanowią wspaniałe tereny lęgowe ptactwa m.in. dla bielików, robołowów, perkozów, błotniaków i innych. Wody jeziora bogate w ryby sprzyjają uprawianiu wędkarstwa, zaś rozbudowywana baza rekreacyjno-turystyczna zyskuje coraz większą rzeszę miłośników. Okolice jeziora to teren w 76 % jest zalesiony i można w nim znaleźć fragmenty lasu ze starodrzewem. Są tu również eratyki, czyli głazy polodowcowe.

Rezerwat przyrody „Janiewickie Bagno” to torfowiskowy obszar o powierzchni około 160 ha, na którym występują m.in.: reliktowe stanowiska maliny moroszki, kopułowate torfowiska wysokie, stanowiska wełnianki pochwowatej czy sosny karłowej. Drzewostan tworzy głównie sosna (95%) a wśród gatunków rzadkich i chronionych można spotkać tu widłaki, storczyki czy rosiczki.

Rezerwat „Sławieńskie dęby” to zachowana w stanie naturalnym fitocenoza nizinnego subatlantyckiego lasu dębowo-grabowego, zwana grądem pomorskim. Rezerwat stanowi fragment większego kompleksu leśnego z 200-letnim drzewostanem, bogatym runem z rzadkimi i chronionymi gatunkami roślin (wawrzynek wilczełyko, storczyki).

 

Zarys historyczny

Gmina Sławno powołana została w obecnym kształcie terytorialnym w dniu 01 stycznia 1973 r. W drugiej połowie lat 80-tych została połączona z miastem Sławno, zaś jesienią 1991 r. Rada Miasta i Gminy Sławno podjęła uchwałę o podziale gminy miejsko-wiejskiej na dwa odrębne samorządy.

31 wsi, kolonii i przysiółków tworzy obecnie 21 jednostek pomocniczych gminy – sołectw. Większość wsi na terenie gminy posiada średniowieczny rodowód. Przeważają duże i średnie wsie, pod względem układu ruralistycznego stanowiące głównie ulicówki, rzadziej wielodrożnice. W Sławsku i Tychowie czytelne są ślady układów owalnicy.

Obecność Człowieka dolinie Wieprzy można zaś udokumentować od epoki brązu po średniowiecze, kiedy to na rzecznych terasach w rejonie Wrześnicy powstały kurhany. We wczesnym średniowieczu powstały też okolone wałami grodziska (koło Sławska i Wrześnicy) od lat badane przez archeologów.

Na terenie gminy Sławno występują też liczne zabytki – głównie sakralne oraz cmentarze i parki – to świadectwa minionych lat.

 

Co warto zobaczyć, zwiedzić

 

Centrum Promocji Rzeki Wieprzy w Pomiłowie - Otwarte w 2012 r. Centrum Promocji Rzeki Wieprzy w Pomiłowie to szachulcowy budynek, który pełni rolę obiektu edukacji ekologicznej i kulturalnego centrum wsi. Jest również mini muzeum eksponującym zasoby flory i fauny rzeki Wieprzy oraz jej okolic. Walory zaprezentowano na specjalnie przygotowanych tablicach edukacyjnych umiejscowionych zarówno w Centrum jak i w jego pobliżu. Dzięki temu można poznać m.in.: bieg rzeki Wieprzy – od jej źródła aż do ujścia oraz tereny przyległe. Tablice zawierają również najważniejsze informacje przyrodniczo-krajoznawcze i promują sieć Natura 2000. Wiedzę z zakresu edukacji przyrodniczej można czerpać z wyświetlanych tu filmów przyrodniczych oraz organizowanych zajęć, szkoleń i wykładów. Turyści mogą zaopatrzyć się tu również w mapy i foldery prezentujące gminę Sławno i okolice. Nieopodal zlokalizowana jest również mała elektrownia wodna, składająca się z jazu – budowli piętrzącej, sztucznego kanału młyńskiego, stopni wodnych z przepławkami i budynku elektrowni, produkującej ok. 150 KW ekologicznej energii elektrycznej. Z kolei przepławki umożliwiają migrację ryb i organizmów wodnych do dopływów rzeki Wieprzy – Ściegnicy, Bystrzenicy, Reknicy i innych mniejszych cieków. Dzięki zainstalowanym kamerom można monitorować ilość i płeć przepływających ryb, ich długość i rodzaj oraz częstotliwość przepływania. Jest to wspaniałe miejsce edukacji ekologicznej.

Ośrodek Edukacji Przyrodniczo-Leśnej „Zielona Szkoła pod Bocianim Gniazdem” w Ugaciu – Od 2004 r. przy Nadleśnictwie Sławno działa Ośrodek Edukacji Przyrodniczo-Leśnej „Zielona Szkoła pod Bocianim Gniazdem” w Ugaciu. Jest to obiekt edukacji ekologicznej zawierający również zbiory muzealne, dotyczące w szczególności fauny i flory leśnej. Składają się na niego: leśna ścieżka edukacyjna z wieloma stanowiskami tematycznymi - przystankami, zabytkowa leśniczówka – „Leśna Chata”, w której utworzono izbę edukacyjno-muzealną oraz część rekreacyjna z wiatą i miejscem na ognisko. W „Leśnej Chacie” utworzono wystawę przyrodniczą z naturalnymi eksponatami, wystawę pamiątek, narzędzi, przyborów, zdjęć dotyczących leśnictwa, łowiectwa. Ważną część stanowi pracownia przyrodnicza, wyposażona w zbiory owadów, owoców, zielniki, tablice edukacyjne, pomoce naukowe - sprzęt do prezentacji multimedialnych, mikroskop stereoskopowy, przyrządy do obserwacji terenowych, klucze, atlasy, itp. Leśnicy prowadzą tu zajęcia z zakresu edukacji leśnej, w szczególności dla zorganizowanych grup dzieci i młodzieży, organizują plenery i konkursy.

 

Boleszewo – Kościół filialny p.w. Najświętszego Serca Jezusowego zlokalizowany jest w centralnej części wsi. Jest to obiekt kilkufazowy – pierwszy budynek został wzniesiony przypuszczalnie na przełomie XIV/XV w. wraz z wieżą z cegły i kamienia, która pochodzi z około 1500 r. Na jego miejscu posadowiono nową świątynię ryglową, która przetrwała do 1915 r. Na jej obrysie wzniesiono murowany kościół, w którym znajduje się renesansowa ambona oraz grupa „Ukrzyżowania”. Perełkę stanowi jednak płaskorzeźba dłuta Wilhelma Grossa, niemieckiego artysty, urodzonego w Sławnie. Na zabytkowym cmentarzu przykościelnym zachowany tylko jeden nagrobek z 1908 r. i 3 dęby, będące pomnikami przyrody.

 

Janiewice – dwór z II połowy XIX wieku, który w latach 1932-77 pełnił funkcję szkoły, obecnie jest własnością prywatną i park dworski o powierzchni ok. 3,5 ha.

 

Kwasowo – Kościół filialny p.w. Niepokalanego Serca NMP i cmentarz przykościelny. Kościół wzniesiony został w latach 1732-33 na miejscu spalonej, drewnianej świątyni z XIV w. Jest to murowany, wieżowy budynek, którego najcenniejszym elementem jest dekoracja malarska beczkowatego pseudosklepienia nawy, na której przedstawiono w malarskiej ramie scenę Narodzenia Chrystusa (Adoracja Dzieciątka Jezus przez Anioły). Najwyższe walory zabytkowo-kulturowe zachowała zabudowa rezydencyjno-parkowa – parterowy pałac z dwiema oficynami, powstały w I poł. XIX wieku na miejscu XVII-wiecznego budynku oraz park z początku XIX.

 

Noskowo – pozostałości zespołu folwarczno-rezydencyjno-parkowego – pałac, który powstał pod koniec XIX w. otoczony jest zabytkowym, harmonijnie skomponowanym, naturalistycznym parkiem z połowy XIX w. Do parku prowadzi droga, przy której rosną potężne dęby o obwodzie pni 480 i 450 cm.

 

Radosław – tradycyjna zabudowa ryglowa stanowi wspaniałe tło dla neoromańskiego kościoła filialnego p.w. Matki Bożej Szkaplerznej, wybudowanego w XIX w.

 

Rzyszczewo – kościół p.w. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, wybudowany z cegły i kamienia pochodzi prawdopodobnie z XIII wieku. Nad dwuspadowym dachem góruje czworoboczna wieża i iglica. Zabytkowy wystrój świątyni stanowi dolny fragment renesansowego ołtarza z poł. XVI w. z płaskorzeźbami – „Ukrzyżowanie”, „Chrystus przed Herodem” i „Modlitwa Pana Jezusa w Ogrójcu”. Do kościoła przylega cmentarz, na którym dawny pomnik ku czci żołnierzy poległych w I wojnie światowej obecnie zwieńczony figurą Matki Bożej Niepokalanego Poczęcia. Po zespole dworsko–parkowym pozostał jedynie park pałacowy - krajobrazowy, założony ok. połowy XIX w. z wykorzystaniem naturalnych warunków topograficznych i rodzimego drzewostanu. Pałac wyburzony został w 1977 r.

 

Sławsko – parafialny kościół p.w. św. Piotra i Pawła zlokalizowany jest na znacznym wzniesieniu. To XV-wieczna, ceglana, trzynawowa budowla z czteroboczną wieżą z zegarem i kruchtą, otoczona cmentarzem przykościelnym. Świątynia z ostrosłupowymi oknami i dwuspadowym dachem posiada wnętrze ze sklepieniami gwiaździstymi w nawie głównej i krzyżowo-żebrowymi w nawach bocznych. Podczas remontu w roku 1966 odkryto gotyckie malowidła na sklepieniu, z dominującym motywem pięcioramiennych gwiazd i roślinnych wici. W roku 1992 podczas kolejnych modernizacji odkryto kolejne elementy zabytkowego wnętrza – ceglaną posadzkę, która widoczna jest w części świątyni jako odkrywka. Gotycki wystrój dopełnia portal oraz kamienna chrzcielnica w kruchcie wykuta w głazie narzutowym. We wsi zachowała się tradycyjna, ryglowa zabudowa zagrodowa z XVIII-XIX w. będąca wizytówką „Krainy w kratę”. Na wschód od wsi, przy drodze do Wrześnicy znajduje się młyn na Wieprzy z całościowo zachowaną zagrodą młyńską z II połowy XIX w.

 

Stary Kraków – jedna z najcenniejszych wsi regionu ze względu na zabudowę. Materiały źródłowe wymieniają kościół wzniesiony przez Joannitów w Starym Krakowie już na początku XIII w. W 1930 r. przeszedł generalny remont, a w dniu 11 listopada 1946 r. kościół ewangelicki po 400 latach użytkowania przekazał świątynię kościołowi katolickiemu. W 1958 r. po pożarze kościół p.w. Matki Bożej Częstochowskiej został odbudowany. Formalnie jest to obiekt gotycki, wieżowy, jednonawowy. Obok świątyni znajduje się dawny cmentarz przykościelny z pomnikiem ofiar I wojny światowej i cennym starodrzewem. Była gospoda i punkt pocztowy – obecnie budynek mieszkalny, ryglowy, wzniesiony ok. poł. XIX w. oraz zachowany budynek mieszkalny z częścią młyńską w zabytkowej zagrodzie to najcenniejsze z ocalałych budowli „Krainy w Kratę”.

 

Tychowo – rodzinna miejscowość von Kleistow, którzy tworzyli majątki, zakłady przemysłowe oraz okazałe siedziby. Na nieznacznym wyniesieniu terenu, na planie prostokąta z trójbocznie zakończonym prezbiterium i czworoboczną wieżą posadowiony jest filialny kościół p.w. Matki Boskiej Królowej Polski. Według niektórych źródeł został wzniesiony z kamienia w latach 1282-1284 przez joannitów, a następnie znacznie przebudowany. Wg innych źródeł obiekt datowany jest na XIV w., przebudowany w 2 poł. XIX w., wewnątrz którego znajduje się ołtarz i ambona. Na uwagę zasługuje też cmentarz przykościelny z zabytkowym drzewostanem. We wsi spotkać można też niewielkie zagrody 3-budynkowe, z obiektami zarówno mieszkalnymi jak i gospodarczymi, murowanymi z cegły ceramicznej, wzniesionymi na przełomie XIX/XX w. Park dworski – krajobrazowy założony został w XVIII w. i rozciąga się na powierzchni ok. 28 ha. Posiada częściowo zachowany cenny starodrzew. Zachował się także dawny system wodny ze stawami i kanałami.

 

Wrześnica – XIX-wieczny, neogotycki kościół filialny p.w. Matki Bożej Pocieszenia z wyodrębnionym prezbiterium i murowaną wieżą od strony zachodniej. Posadowiony został przypuszczalnie na miejscu starszej świątyni. Z poprzedniego kościoła ocalało kilka przedmiotów liturgicznych (m.in. mosiężne świeczniki ołtarzowe) i figury drewniane.

 

Żukowo – kościół parafialny p.w. Przemienienia Pańskiego – salowy, z zamkniętym trójbocznie prezbiterium i dwukondygnacyjną, czworoboczną wieżą wzniesiony został przypuszczalnie w XV w. i przebudowany w XVIII w. Jest to świątynia wybudowana z cegły i polnego kamienia – tynkowana, wieżowa z częściowo zachowanym historycznym wyposażeniem, m.in.: w ołtarzu głównym dwa obrazy z końca XII w., ambona z rzeźbami 4 ewangelistów i alegoriami trzech cnót z 1700 r., a także barokowy ołtarz także 1700 r. – w większości to prezenty od rodziny Podewils z Krągu. Oprócz tego w kościele znajdują się olejne obrazy na deskach, rzeźba „Ukrzyżowanie”, lichtarze cynowe z 1672 r., dzwon z 1599 r. oraz ludowy krucyfiks z XVIII w. Zabytkowy jest też cmentarz przykościelny z zachowanymi nagrobkami. Zachowana jest też kaplica, murowana, wzniesiona w latach 30-tych XX w. Park dworski – leśny zlokalizowany ok. 1 km na płd.-zach. od wsi w dolinie cieku wodnego, powstał przypuszczalnie w XVIII w.

 

Szlak „Skarby Ziemi Sławieńskiej” – szlak turystyczny (rowerowy, pieszy) przebiegający przez miejsca i miejscowości gminy Sławno oznaczone specjalnie przygotowanymi tablicami tematycznymi. Przebiega przez miejscowości: Boleszewo, Janiewice, Kwasowo, Noskowo, Pomiłowo, Rzyszczewo, Sławsko, Stary Kraków, Tychowo, Wrześnica, Żukowo.

 

Fragment Pomorskiej Drogi św. Jakuba na odcinku Sławsko-Sławno, Sławno-Boleszewo i Sławno-Kwasowo

 

W roku 2014 przystosowanych zostało około 8 km dróg polnych i duktów leśnych zlokalizowanych na terenie Gminy Sławno do pełnienia funkcji ścieżki rowerowej. Zaadaptowane będzie również nieczynne torowisko kolejowe z Pomiłowa do Korzybia. W efekcie powstanie ponad 20-kilometrowy szlak rowerowy biegnący przez znaczną część gminy Sławno. Wybudowane zostaną dukty jezdne z kruszywa i żwiru, które przebiegną od Starego Krakowa przez Radosław do Sławska i stamtąd do Sławna – 2-ma nitkami szlaku. Pierwsza nitka szlaku będzie wiodła bezpośrednio ze Sławska do Sławna, natomiast druga - przez Wrześnicę i Warszkowo do Sławna. Stamtąd do Pomiłowa i dalej przez Gwiazdowo, Żukowo, Janiewice aż do Łętowa. Zamontowane zostaną również duże tablice informacyjne i małe tabliczki. Ponadto powstanie wiata postojowa, stojak na rowery, ławy i stoły drewniane. Przygotowany zostanie również folder informacyjny z atrakcjami czekającymi na cyklistów przemierzających rowerami gminę Sławno.

 

Charakterystyczne, wyjątkowe elementy gminy

Na terenie wielu miejscowości gminy Sławno tj. Żukowo, Tychowo, Noskowo, Stary Kraków itp. występują zabytkowe aleje i szpalery drzew. M.in. w Kwasowie znajduje się najstarsza w Polsce aleja lipowa, zwana Aleją Pańską, której wiek szacuje się na 240-290 lat, a obwód pnia największej z nich to 630 cm. Z kolei Aleja Bismarcka to aleja lipowa w Janiewicach zaczynająca się przy kapliczce i prowadząca w kierunku Warcina. Według legendy została posadzona przez samego Otto von Bismarcka, Kanclerza Rzeszy. Aleję tworzą stare lipy wąskolistne i kilkanaście klonów. Niektóre z lip mają nawet 4,7 m obwodu. Wiele jest też alei śródpolnych i nasadzeń szpalerowych w zabytkowych parkach. Wszystkie drzewa stanowią cenny, zabytkowy starodrzew.

 

W Noskowie urodził się Heinrich Eugen von Zitzewitz (1925 - 1998) – malarz, grafik, pisarz i rzeźbiarz, autor m.in. części wystroju kościoła w Sycewicach.

 

Pomiłowo położone przy nieistniejącej już linii kolejowej. W 1897 r. powstała linia kolei wąskotorowej, a w 1934 r. znormalizowano szerokość torów. Po zakończeniu II wojny światowej przez krótki czas miejscowość nosiła nazwę Marianowo. Od 2012 r. funkcjonuje tu Centrum Promocji Rzeki Wieprzy.

 

Święcowie, Swacowie to pomorski ród możnowładczy, który w latach 1257 – 1347 władał Pomorzem i pochodził ze Sławska. Nazwa rodu pochodzi od imienia Świecy, podkomorzego sławieńskiego, który połączył w swych rękach godność wojewody gdańskiego i słupskiego. To tu, jego potomkowie podpisują akt lokacyjny Sławna, pozwalający na założenie, trzy kilometry na południe, na prawie lubeckim nowego miasta zwanego wówczas „Nowym Sławnem” – obecnie Sławno.

 

Sławsko (Alt Schlawe) – kolebka „władzy” na terenie powiatu sławieńskiego, pierwsza stolica Księstwa Sławieńskiego. Sama wieś powstała obok miejsca wybudowania zamku należącego do księcia Racibora, na wzgórzu, na lewym brzegu Wieprzy. Zamek ów wymieniany po raz pierwszy w źródłach w 1186 r. jako siedziba potomka księcia Racibora – Warcisława. Od początku XIII wieku oprócz zamku, funkcjonował tu dom zakonny Joannitów. W 1402 r. Zamek został zniszczony przez mieszczan sławieńskich, zmieniono także nazwę osady. Pozostałości po murach, umocnieniach i fosach przetrwały do XIX w.

 

Tokary to jedna z „najmłodszych” miejscowości. Zgodnie z ustawą o osadnictwie z 1919 r. około 10 rodzin wysiedlonych z Prus zachodnich otrzymało możliwość osiedlenia się na terenach karczowisk lasów państwowych rewiru leśnego Stary Kraków. Nazwa niemiecka tej miejscowości oznacza dosłownie „niemieckie karczowisko”. Na początku osadnicy żyli w trudnych warunkach wykorzystując jako materiał budowlany np. podkłady kolejowe; później pobudowali murowane domy i drewniane (szkieletowe i odeskowane) stodoły.

 

Grodzisko we Wrześnicy powstało w końcu IX wieku, na prawym brzegu, w zakolu Wieprzy - między dzisiejszymi wsiami Wrześnica, Sławsko i Staniewice. Było jednym z głównych centrów osadniczych na terenie ziemi sławieńskiej. W jego zasięgu znajdowało się kilka osad otwartych oraz cmentarzysk kurhanowych, w których grzebano zmarłych. Podczas prac archeologicznych znaleziono tu unikatowy skarb: zespół odważników beczułkowatych używanych przez kupców podczas podróży handlowych.

 

Cykliczne imprezy:

  1. Bieg im. Asi Kenig w Sławsku – kwiecień

  2. Biało-Czerwony Rajd Rowerowy – maj

  3. Przegląd Zespołów Ludowych w Warszkowie – czerwiec

  4. Łętowskie Wianki – czerwiec

  5. Dożynki Gminne – wrzesień

  6. Bieg Wokół Jeziora Łętowskiego – wrzesień

 

Kościół w Sławsku Kościół w Żukowie Świt nad jeziorem Łętowskim Łętowskie wianki CPRW Grodzisko we Wrześnicy